Sporen van WOI in Pas-de-Calais

Ook Pas-de-Calais is getekend door de ‘Grote Oorlog’: rond Arras en Lens vonden enkele van de heftigste gevechten van de loopgravenoorlog plaats. Diverse monumenten en begraafplaatsen herinneren aan de vele jonge soldaten die hier tussen 1914 en 1918 sneuvelden.

UNESCO-benoeming! Sinds september 2023 staan diverse Noord-Franse WOI-herdenkingsplekken op de Werelderfgoedlijst. Lees het kader onderaan dit artikel voor meer details.

Begraafplaats van Notre-Dame-de-Lorette en de Herdenkingsring (Unesco)

Op de heuvel van Notre-Dame-de-Lorette ligt de grootste militaire begraafplaats van Frankrijk. Dit necropool herbergt 20.000 individuele graven en de stoffelijke resten van 22.000 onbekende Franse soldaten. Ook is er een basiliek en een herdenkingstoren. Tegenover de begraafplaats staat de Anneau de la Mémoire (Herdenkingsring). Dit grote monument is een eerbetoon aan alle soldaten die in de regio gevallen zijn, afkomstig uit wel 40 verschillende landen. De 580.000 namen staan in alfabetische volgorde, zonder onderscheid in nationaliteit of religie.

Mémorial Museum ’14-‘18

In Souchez, aan de voet van de heuvel van Notre-Dame-de-Lorette, staat het Mémorial Museum ’14-’19, van het Centrum voor Oorlogsgeschiedenis. In een zwart gebouw met een bijzondere eigentijdse architectuur ontdekken bezoekers een uitgebreide collectie met archieffoto’s en films.

The Vimy Ridge Memorial (Unesco)

Bij het zien van de loopgraven en de ondergrondse gangen kun je je voorstellen hoe zwaar de Canadese soldaten het hadden tijdens de Slag om Vimy (The Battle of Vimy Ridge), een strategische heuvelrug tussen Arras en Lens. Op een panoramische locatie – met uitzicht op de vlakte van Douai en mijnbergen in de verte – herdenkt het 30 meter hoge Canadees Memorial van Vimy alle Canadezen die gevochten hebben tijdens de Eerste Wereldoorlog. Na een korte wandeling door een bos waar de bomkraters nog altijd te zien zijn, kom je uit bij het moderne bezoekerscentrum. Canadese studenten geven daar bevlogen rondleidingen in herinnering aan hun dappere landgenoten.

Carrière Wellington in Arras

In de Carrière Wellington daal je af in de gangen rond een vroegere steengroeve, tot op 20 meter onder de straten van Arras. Dit indrukwekkende gangenstelsel werd tijdens de Eerste Wereldoorlog aangelegd door Nieuw-Zeelandse mijnspecialisten uit het Britse leger. In 1916 bereidden 24.000 geallieerde soldaten hier in het donker een verrassingsaanval voor op de Duitsers. Je ziet en hoort als bezoeker hoe de soldaten er hun laatste dagen doorbrachten. Kippenvel…

The CWGC Vistor Center: kijkje achter de schermen

Sinds 1919 beheert de Commonwealth War Graves Commission (GWGC) alle Britse oorlogsgraven in het Gemenebest en houdt daarmee de herinnering van 1,7 miljoen soldaten levend. CWGC Frankrijk, in Beaurains bij Arras, beheert de tombes van de 570.000 soldaten die tijdens WOI en WOII op Frans grondgebied gesneuveld zijn. Sinds 2019 bestaat het CWCG Visitor Center dat onder meer laat zien hoe het werk van deze organisatie er achter de schermen uitziet. Van het slijpen van de grafstenen, tot het werk van timmermannen, tuinmannen, ingenieurs en historici.

De ruïne van de abdij van Mont Saint-Eloi

Op een heuvel met uitzicht op Arras getuigen twee verminkte torens van de grootsheid die een abdij ooit over de hele Artois uitstraalde. Totdat het heftige strijdgeweld van de Eerste Wereldoorlog daaraan een einde maakte… Het silhouet van de ruïne van Mont Saint-Eloi doet denken aan scènes van de beroemde oorlogsfilm 1917 van Sam Mendes, die wel in deze omgeving spéélt maar niet hier gefilmd is.

Bullecourt 1917 – Musée Jean et Denis Letaille

Bij het dorp Bullecourt, net buiten Arras, vonden in 1917 zware gevechten plaats tussen Britse en Australische soldaten en de Duitse troepen. De voorwerpen die een boerenechtpaar in de loop der jaren terugvond op het vroegere slagveld zijn tentoongesteld in een kleinschalig museum: Bullecourt 17- Musée Jean et Denise Letaille. Je ziet er in de vitrines onder meer handgranaten, oude rantsoenen, dagboeken en zelfs tafelzilver. Nieuw in dit museum is Project Bullecourt 360°: met een virtual reality-bril op kun je het hele slagveld ontdekken, van de loopgraven van de geallieerden tot aan de Duitse linies.

Militaire begraafplaats van Étaples-sur-Mer (Unesco)

De vissersplaats Étaples-sur-Mer, vlak bij Le Touquet-Paris-Plage, heeft een Brits militair kerkhof met 11.500 graven naast de plek waar tijdens de Eerste Wereldoorlog een hospitaal stond. Dit is de grootste Commonwealth-begraafplaats van Frankrijk. Deze locatie staat op de nominatie voor de Werelderfgoedlijst van Unesco, samen met de andere herdenkingsplekken van het Noord-Franse westfront van WOI.

NIEUW IN 2023!

WOI-monumenten op de Werelderfgoedlijst

In september 2023 heeft Unesco 139 Franse en Belgische locaties die herinneren aan de Eerste Wereldoorlog aangemerkt als Werelderfgoed. De regio Hauts-de-France telt totaal 43 van deze begraafplaatsen en monumenten en daarvan liggen 14 gedenkplaatsen in Pas-de-Calais.

– Canadian Memorial Vimy, Givenchy-en-Gohelle (zei boven)

– Notre-Dame-de-Lorette, begraafplaatse en monument, Ablain-Saint-Nazaire (zie boven)

– Etaples Military Cemetery, Etaples-sur-mer (zie boven)

– Canadian Cemetery nr. 2, Neuville-Saint-Vaast

– Canadian Cemetery Givenchy Road, Neuville-Saint-Vaast

– La Targette (hetFranse necropolis en het Britse militaire kerkhof), Neuville-Saint-Vaast

– Duitse begraafplaats in Neuville-Saint-Vaast

– Tsjechoslowaakse begraafplaats in Neuville-Saint-Vaast.

– Indiaanse gedenkplaats en begraafplaats, Neuve Chapelle, Richebourg

– Portugese begraafplaats in Richebourg-l’Avoué, in Richebourg

– Lichfield Krater (Canadase militaire begraafplaats), Thelus

– Arras Memorial en Flying Services Memorial, Arras

– Dud Corner Cemetery en Loos Memorial, in Loos-en-Gohelle

– Gemeentelijke begraafplaats van Wimereux

Beeld: Y. Cadart,  P. Brunet, R. Vimont